Zelfsturing, zelforganisatie, hoe je het ook noemt: over weinig onderwerpen in de zorg is meer geschreven. Zeker sinds het onstuitbare succes van Buurtzorg. Tientallen organisaties kantelden hun structuur (meestal alleen in naam), want met zelforganisatie “moeten wij ook iets”. Met wisselend succes.

In Boardroom Zorg stond 15 februari 2016 de column “De onzin van zelfsturende teams in de zorg” van Bert Groothuis en Peter Turpijn. De titel zegt het al: zij geloven er niet in. Ze noemen het een “hype” en “een teken van onmacht”.

En het uiteindelijke argument waarom zij er niet in geloven is dat er situaties kunnen zijn waarbij je er als team niet uitkomt. “Soms is er toch echt ‘een baas’ nodig die dan een knoop doorhakt. En daar is niets mis mee. Veel (alle?) mensen hebben leiding en leidinggevenden nodig.”

Zij stellen dat juist in een instabiele, onzekere context zelfsturing niet werkt. “Alleen als de omgeving stabiel is, kan een team zonder leidinggevenden helemaal zelfsturend worden, omdat dan het werk voorspelbaar is. De werkinhoud is over het algemeen hetzelfde en de werklast is goed te beheersen.”

En dan… noemen ze Buurtzorg als organisatie die “het dichtst komt” bij zelfsturing.

Grappig, want juist Buurtzorg wordt als casus genoemd in het visionaire boek Reinventing organizations. En juist in dat boek komt naar voren dat er prima mechanismen zijn om ook in instabiele, onzekere situaties op basis van zelfsturing te werken. Juist omdát er ook dan geen baas is die de knoop doorhakt. Je móet er als team dus uitkomen, want je kan op niemand terugvallen. En de medewerkers zijn intrinsiek gemotiveerd om er ook in lastige situaties – zoals wanneer iedereen tegelijk vakantie wil – uit te komen. Omdat ze het beste willen voor hun cliënten en zich hiervoor ook persoonlijk verantwoordelijk voelen.

Kortom: of je “gelooft” in zelfsturing / zelforganisatie hangt dus sterk samen met je mensbeeld. Hebben veel (of zoals Groothuis en Turpijn het zien: misschien zelfs alle) mensen een baas nodig? Ik dacht het niet. En juist Buurtzorg bewijst dat er talloze mensen zijn die uitstekend op basis van zelfsturing te kunnen werken. In Reinventing organizations worden heel verschillende organisaties beschreven waar dit het geval is, van energiebedrijven tot buizenfabrieken tot zeer grote webwinkels tot Buurtzorg. Dus óók bij organisaties waar niet alle medewerkers hoogopgeleid zijn (een argument dat ik vaak hoor waarom “hun” organisatie niet à la Buurtzorg zou kunnen werken).

Zelfsturing: ik geloof er wél in!